Praktijken voor leiderschap in de huidige samenleving

Herfstblog 2023 door Oeds Blok

Praktijk 1: Herkennen van de interactie tussen tegengestelde krachten

Op Prinsjesdag werd bekend dat er 2 miljard euro extra beschikbaar komt voor het bestrijden van armoede in Nederland. Dit geld wordt met name besteed aan de verhoging van het kindgebonden budget en de verhoging van de huurtoeslag. Maar met 4,8 procent van de Nederlanders (825.000 mensen) in armoede in 2024 blijft het percentage gelijk aan dat van 2023. De Raad van State is blij met de maatregelen, maar mist een langetermijnvisie met aandacht voor de oorzaken van armoede. Terecht. Voor goed leiderschap in de samenleving is meer nodig dan symptoombestrijding.

In zijn boek Leidinggeven met alles te geven – Lessen van succes en falen van de westerse samenleving geeft Simon Walker ons inzicht in ‘de sociale ecologie’. Hij legt uit dat tegengestelde krachten in de samenleving met elkaar samenhangen in een ‘ecologie’. Bijvoorbeeld armoede in een deel van de samenleving heeft te maken met keuzes in een ander deel van de samenleving. Het hebben van geld en daarmee macht is steeds meer de heersende norm geworden voor een geslaagd leven en ‘erbij horen’ (voorgrond, sterke kracht, consoliderend). Degenen die minder welvarend zijn, worden minder gehoord of serieus genomen. Zij vormen een soort schaduwsamenleving, ze zijn meer verborgen en zoeken naar kansen (achtergrond, zachte kracht, uitbreidend). Onmacht kan bij hen de voedingsbodem worden voor woede en opstand tegen de heersende norm. Herkennen van de interactie in de sociale ecologie helpt om samen als leiders en als samenleving een heldere diagnose te stellen voor wat er in de samenleving speelt en wat nodig is voor verandering. Wat betreft armoede is dat het doorbreken van de dynamiek van geld en macht en mensen serieus nemen, los van hun financiële situatie.

Praktijk 2: Samenwerken vanuit relatie

Geen enkele leider of organisatie kan in haar eentje verandering brengen op grote, maatschappelijke thema’s. Verschillende sectoren, tradities, culturen, leeftijden, wetenschappen en disciplines hebben elkaar hierbij nodig. Dit is een uitnodiging voor radicale samenwerking tussen iedereen die van goede wil is en ‘het gemeenschappelijke leven’ op het oog heeft.

In een samenleving waar ‘financieel kapitaal’ vaak als bepalende valuta wordt gezien, heeft Marjan Heitman – executive coach en oprichter van het platform De Scheveningen Groep (DSG) – oog voor ‘sociaal en menselijk kapitaal’. Marjan heeft veel ervaring als manager bij de Rijksoverheid. Via via leerden we haar kennen. Een bevlogen persoon met oprechte interesse in de ander. Samen met adviseur en organisatiecoach Martine Visser heeft ze zes netwerkontmoetingen voor leiders vanuit diverse disciplines georganiseerd. Het thema van de ontmoetingen: ‘leiderschap, vitaliteit en werkdruk: de mens centraal’ .

Tijdens de zesde ontmoeting hebben Liesbeth en ik iets verteld over undefended doelen in leiderschap, met als kern de ander helpen te bloeien als mens en verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen leven. Geanimeerde gesprekken ontstonden. Neem je als leider alle verantwoordelijkheid op je of maak je ruimte voor het omarmen van worstelingen? Zoek je het politiek meest gewenste resultaat of wil je mensen tot hun recht laten komen? Binnen spontane netwerken als DSG ontstaan verbinding en samenwerking vanuit relatie. Leiders uit verschillende ‘werelden’ komen samen om van elkaar te leren en elkaar te inspireren in betrokken, eerlijk en realistisch leiderschap. Er ontstaan stroompjes van vernieuwing die hun weg vinden in de samenleving. Deze samenwerking is niet in eerste instantie functioneel, maar gaat uit van relatie en vriendschap. Dat geeft energie, motivatie en plezier!

Praktijk 3: Gastvrije ruimte maken voor ieders verhaal

Mensen die relatief makkelijk een huis kunnen kopen en mensen die ongelofelijk lastig aan een huis komen. Deze ‘tweedeling’ is actueel in Nederland, ook in onze Amersfoortse wijk Soesterkwartier. Ik maak het van dichtbij mee; één van mijn vrienden in de wijk heeft dringend een huis nodig. Weten we op zo’n moment wat er bij de ander leeft? Hoe verbonden zijn we dan als samenleving met elkaar?

Podcastmaker Robin de Wever heeft verhalen verzameld om erachter te komen wat er leeft rondom deze ‘tweedeling’. Met een bakfiets rijdt hij door het Soesterkwartier, zichzelf bevragend en op zoek naar verhalen voor zijn prachtige podcast ‘Welkom in de volksbuurt’. Robin maakt gastvrije ruimte voor ieders verhaal. Het grote thema ‘tweedeling’ krijgt daarmee een gezicht. Niet alleen een gezicht, er ontstaat begrip en een gesprek. En dat kan tot heel mooie dingen leiden.

Vragen

• Welke praktijk voor leiderschap in de samenleving raakt jou?
• Wat wil of kan jij doen om een dergelijke praktijk uit te proberen in jouw leiderschap op je eigen plek?
• Met wie kun je deze blog delen?