Leiderschap en sociale innovatie

Door Oeds Blok

De afgelopen jaren met Covid 19 hebben ons nog sterker de werkelijkheid laten voelen dat het leven niet maakbaar is. We kregen te maken met ingrijpende veranderingen, persoonlijk, als organisatie en als samenleving. Dit heeft veel gevraagd van ons leiderschap in verlies en openstaan voor nieuwe manieren, in loslaten en initiatief nemen, in zorgen voor jezelf en zorgen voor anderen.

Ieder van ons staat met zijn of haar organisatie aan de start van de laatste maanden van 2021 of van een nieuw seizoen. Dit blog gaat over leiderschap en innovatie. Ik vertel over een proces in het buurtnetwerk Soesterkwartier in Amersfoort waar ik in mijn vrije tijd bij betrokken ben en mede leiding aan geef. Mogelijk brengt het je op ideeën hoe undefended leiderschap en innovatie er uit kan zien op jouw plek!

Casus Experimenteren met ‘sociaal isolement’ in buurtnetwerk Soesterkwartier

Het Soesterkwartier is een volkswijk in Amersfoort met zo’n 11.000 inwoners. De meeste inwoners van de wijk wonen er graag. Tegelijk speelt er best veel aan sociale problematiek. Het buurtnetwerk Soesterkwartier is een actief samenwerkingsnetwerk van de diverse organisaties in de wijk, een netwerk van zowel professionals als bewoners. Onze samenwerking is te typeren met de woorden relatie en respect.

Vanaf 2015 raken we in gesprek over signalen van sociaal isolement in de wijk. We willen daar iets mee, maar hoe? We realiseren ons dat sociaal isolement een zeer complexe en weerbarstige problematiek is. Een van de belangrijkste ontwikkelingen is wat wij zelf leren. Onze neiging is vaak om allerlei plannen te bedenken om het probleem van sociaal isolement op te lossen. Helemaal niet slecht bedoeld, maar toch… Met een klein voorbereidend team vinden we de ruimte om ons bewust te worden van onze eigen houding en we maken dit bespreekbaar in het buurtnetwerk. Zijn wij zelf niet deel van het stagneren van vernieuwing met onze houding van ‘wij weten het’ en plannen maken zonder te luisteren naar de mensen over wie het gaat?

Dat levert mooie gesprekken op in het buurtnetwerk. We hebben het bijvoorbeeld over het spreken op een wij-zij manier over ‘kwetsbare mensen’. We verwoorden samen de waarde van ‘wederkerigheid’ in ons functioneren: ‘We gaan er niet vanuit dat alleen bepaalde groepen kwetsbaar zijn. De eigen kwetsbaarheid van ieder als mens kan een brug zijn voor onderling contact en gesprek.’ We praten nu anders over kwetsbaarheid.

Er groeit meer een houding van ‘wij weten het niet’. Door deze houding krijgen we scherper zicht op de werkelijkheid. We kunnen de groepen opmerken en onderscheiden waar sociaal isolement met name speelt. Door goed te kijken en luisteren ontdekken we dat het doorbreken van sociaal isolement vaak een praktische aanleiding heeft (bijvoorbeeld: de koelkast gaat kapot) en dat de gezamenlijke betrokkenheid van een professional en een buurtbewoner een succesfactor is voor het doorbreken van sociaal isolement. Vanuit het buurtnetwerk ontstaan 6 experimenten om bij te dragen aan het doorbreken van sociaal isolement. Aan het begin van de vergadering van het buurtnetwerk laat ik vaak mensen ‘vonkjes’ benoemen van wat zij in de praktijk zien gebeuren waar ze blij over zijn. Ongelofelijk wat een energie dat geeft op dat moment!

Een schokmoment is dat iemand van de wijkwebsite zegt: ‘Jullie noemen je een buurtnetwerk, maar de buurt weet niet eens wie jullie zijn. Wat denken jullie wel niet?’ We worden wakker geschud dat samen optrekken met de buurt cruciaal is. Een hoogtepunt voor mij is dat we bij het buurtnetwerk iemand uit de wijk uitnodigen die zelf sociaal isolement heeft gekend. We willen naar haar luisteren en van haar leren! We vragen haar of ze nog tips heeft en ze zegt: ‘Luister naar de mensen die het zelf kennen en meemaken, zoals ik. Zij hebben de kennis.’

We merken dat verandering en vernieuwing niet zozeer een project zijn, maar een doorlopend deels ordelijk en veelal ook meer onordelijk proces. We werken op dit moment samen met de gemeente Amersfoort aan een nieuw ‘wijkperspectief’. De overheid die verantwoordelijkheid en participatie verlangt van de burger, blijkt het bij vlagen toch erg lastig te vinden om te luisteren naar diezelfde burger. We blijven zelf leren en zijn vrij om vanuit ons eigen leerproces ook een luis in de pels te zijn voor de gemeente!

Undefended leiderschap en innovatie

Welke manieren van undefended leiderschap dat kansen geeft voor innovatie kunnen we opmerken in het verhaal van het buurtnetwerk? Ik noem er drie en waarschijnlijk ontdek je er zelf nog meer.

  1. De eigen defensieve patronen opmerken, samen benoemen en erkennen: bijvoorbeeld zelf met plannen willen oplossen en weten hoe het zit zonder te luisteren.
  2. Durven ontvangen vs. de neiging tot beheersing en controle: de kwetsbare houding van het ‘niet weten’ aannemen om te luisteren, te ontvangen, te leren van de ander, speciaal te luisteren naar de ander naar wie vaak niet wordt geluisterd. In de woorden van Simon Walker: het leven ontvangen als een geschenk, in het moment kunnen zijn om het moment te kennen en te kunnen handelen in het moment (vgl. Leidinggeven vanuit wie je bent, hoofdstuk 12).
  3. Een nieuwe weg uitproberen met kleine experimenten aan de rand, en in dat proces oog krijgen voor kleine verrassingen en successen.

→        Welke manieren van undefended leiderschap dat kansen geeft voor innovatie merk je op in je

eigen situatie?

→        Welke manier van undefended leiderschap dat kansen geeft voor innovatie wil je gaan

uitproberen in de komende tijd? Wanneer en in welke situatie?

Luister ook de podcast over ‘Leiderschap en innovatie’ die Mattijs Kattouw maakte met Oeds Blok. Oeds gaat verder in op de neiging tot beheersing en vertrouwen en als leider ruimte maken voor samen zoeken, waarbij de leider niet zelf alle ideeën hoeft te hebben.

Leuk om te vermelden: drie deelnemers van het buurtnetwerk hebben inmiddels ook de leertrack The Undefended Leader gevolgd!

‘De enkele ontmoetingen met die ene seniore man, bij wie heel het netwerk in Coronatijd als een kaartenhuis is ingestort, die zijn trage dagen doorbrengt met zes woordzoekers per dag, soms zeven, maakt mij bewust van mijn eigen kwetsbaarheid. Ik spreek met hem, drink koffie, luister naar zijn verhalen en vertel over mijn leven. We leren elkaar kennen en waarderen. Wie zie ik daar zitten in die stoel? Tot mijn schrik besef ik dat ik dat zelf zal kunnen zijn, als de klok 30 jaar verder staat.’ Henry de Gooijer, buurtnetwerker Indebuurt033 en deelnemer buurtnetwerk Soesterkwartier

Actie – reactie

Heb je zelf een verhaal over undefended leiderschap en innovatie? Dit mag ook een klein verhaal zijn over een gebeurtenis of ontwikkeling. Mail je verhaal naar info@undefendedleader.nl of stuur een filmpje dat je maakt met je telefoon. Wij zijn geïnteresseerd!